Сёння дазволім сабе замахнуцца на «святое» — перакананні мамы, якая кожны дзень прымушала есці суп, спыняючы любыя спробы супраціўляцца. А потым высвятляецца, што ніякай чароўнай перавагі ў вадкай ежы няма. Гэты і іншыя міфы развенчвае доктар-гастраэнтэролаг Ганна Юркевіч.
Міф № 1. Гастрыт ад няправільнага харчавання
Пра сапраўдныя прычыны гастрыту ўжо апублікавалі шмат літаратуры, але сярэднестатыстычны пацыент усё яшчэ звязвае гэтае захворванне з харчаваннем, кажа медык.
— Некаторыя прадукты (вострыя, кіслыя) і алкаголь сапраўды могуць раздражняльна ўздзейнічаць на слізістую абалонку страўніка. Але называецца гэты разлад гастрапатыяй — візуальна выглядае як чырвоныя плямы на слізістай абалонцы. Клінічна пры гэтым гастрапатыя можа ніяк не выяўляцца. Самога ж запалення, то-бок гастрыту, прадукты харчавання не выклікаюць. Асноўная прычына гастрыту — гэта інфекцыя хелікабактэр пілары, якая лечыцца антыбіётыкамі. Заражаемся гэтай інфекцыяй мы звычайна ў дзяцінстве (ад бацькоў, братоў і сясцёр).
Міф № 2. Калі баліць жывот, часцей за ўсё гэта праблемы са страўнікам
Ва ўяўленні большасці пацыентаў страўнік — гэта галоўны орган стрававання. Любы боль ці непрыемныя адчуванні ў вобласці жывата прынята звязваць з ім, а вось кішэчніку дастаецца нашмат менш увагі.
— Трэба разумець, што асноўная функцыя страўніка — гэта перамешванне ежы са страўнікавым сокам і ператварэнне ежы ў мяккую вадкую субстанцыю, — нагадвае ўрокі біялогіі медык. — А вось сам працэс ператраўлівання і ўсмоктвання ежы адбываецца ўжо ў тонкай кішцы, дзе бялкі, тлушчы і вугляводы, што паступілі з ежай, з дапамогай ферментаў расшчапляюцца на прасцейшыя складовыя часткі. Далей праз сценку кішкі ўсё гэта ўсмоктваецца ў кроў і ідзе на патрэбы арганізма. Таму калі ў вас ёсць праблемы са страваваннем, магчыма, прычына зусім не ў страўніку. Акрамя яго ў верхняй частцы жывата чалавека можа турбаваць падстраўнікавая залоза, жоўцевы пухір і кішэчнік.
Міф № 3. Гастрыт баліць
І зноў пра боль у жываце. Самая зразумелая прычына для многіх — гэта гастрыт. Але ў арганізме ўсё ўладкаванае крыху складаней.
— Паводле сучасных уяўленняў, дыягназ «гастрыт» адлюстроўвае змены ў складзе клетак слізістай абалонкі страўніка. Нервовых канчаткаў, якія дазвалялі б нам «адчуваць» гэтыя змены ў тым пласце клетак, проста няма. Таму самога запалення мы не адчуваем, — тлумачыць Ганна Юркевіч. — Усе непрыемныя адчуванні з боку страўніка называюцца дыспенсіяй і звязаныя з парушэннем нервовай рэгуляцыі маторыкі страўніка ці павышанай адчувальнасцю яго нервовых канчаткаў. То-бок страўнік можа ў літаральным сэнсе «хварэць на нервовай глебе».
Палягчаюць такі стан нейрамадулятары. Гэтыя прэпараты ўплываюць на нервовую сістэму і ў выніку зніжаюць адчувальнасць рэцэптараў і нармалізуюць маторыку страўніка.
А навошта тады лячыць гастрыт, калі ён ніяк сябе не праяўляе? Паводле медыка, доўгае запаленне ў страўніку можа прыводзіць да незваротных працэсаў.
— Напрыклад, можа ўзнікаць атрафія, метаплазія, а гэта ўжо стан, які патрабуе больш пільнага назірання праз рызыку анкалогіі. Таму лячыць гастрыт трэба абавязкова. Дыягнастуецца ён з дапамогай гастраскопа (калі вы глытаеце зонд) і ўзяцця біяпсіі (узору тканкі, які адпраўляецца на даследаванне).
Міф № 4. Ранкам для здароўя трэба есці кашу, а ў абед — суп
Ніякага магічнага дзеяння ў ежы ў вадкім выглядзе няма, гэта хутчэй спосаб накарміць вялікую сям’ю («асабліва калі есці суп з хлебам»). Кашу ранкамі таксама лёгка замяніць, лічыць медык.
— Асноўная функцыя ежы — гэта быць крыніцай пажыўных рэчываў. А яшчэ гэта, вядома ж, крыніца радасці. Самі па сабе супы не маюць нейкага «магічнага» дзеяння на органы ЖКТ. У некаторых выпадках (напрыклад, у пасляаперацыйны/аднаўленчы перыяд, пры абвастрэнні хранічных захворванняў) сапраўды рэкамендуюць мякчэйшую кансістэнцыю ежы — і тут супы пажаданыя. Але большасці здаровых людзей гэта не датычыць. Так што калі вам не падабаецца суп, проста не ешце яго.
Існуе шмат спосабаў смачна прыгатаваць мяса і гародніну. З кашамі сітуацыя аналагічная. Не падабаецца? Заўсёды можна знайсці выхад і прадумаць збалансаваны рацыён на сняданак з патрэбнай колькасцю бялкоў, тлушчаў і вугляводаў.
Міф № 5. Стул мусіць быць кожны дзень, інакш у арганізм «усмоктваюцца» таксіны
Графік паходаў у прыбіральню — тэма, якая вельмі хвалюе многіх пацыентаў. Доктарка супакойвае: выразнага раскладу быць не можа, усё індывідуальна.
— Запорам лічыцца частата стула, меншая за тры разы на тыдзень. Але калі кожны раз вам даводзіцца моцна тужыцца і пасля паходу ў прыбіральню не ўзнікае пачуцця поўнага апаражнення кішачніка, нават калі стул кожны дзень, гэта запор, — запэўнівае спецыялістка. — Няма доказаў пры гэтым, што фекаліі прадукуюць таксіны ці што ачышчэнне кішэчніка (паслабляльныя лекі, клізмы) можа перадухіліць развіццё раку ці іншых захворванняў. Асноўная праблема працяглага запору — гэта зніжэнне якасці жыцця праз адчуванне цяжару, надзімання, пачуцця перапоўненасці ў жываце.
Што з гэтым рабіць? Часткова вырашыць праблему можна павелічэннем колькасці клятчаткі ў рацыёне (паслабляльны эфект ад ківі, чарнасліву і буракоў — гэта не міф). Таксама дапамагае фізічная актыўнасць і пітны рэжым. Але ў некаторых выпадках гэтага аказваецца недастаткова, і тады мы звяртаемся да прызначэння паслабляльных прэпаратаў.